Nowelizacja ustawy z dnia 6 listopada 2008 roku o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta wprowadziła nową procedurę dochodzenia roszczeń przez pacjentów z tytułu wystąpienia tzw. zdarzeń medycznych. Pacjent może wystąpić z wnioskiem w tej sprawie do jednej ze specjalnie powołanych komisji wojewódzkich.
Zgodnie z art. 67a Ustawy, zdarzeniem medycznym jest zakażenie biobójczym czynnikiem chorobotwórczym, uszkodzenie ciała lub rozstrój zdrowia lub też śmierć pacjenta będące następstwem niezgodnych z aktualną wiedzą medyczną: diagnozy jeżeli spowodowała niewłaściwe leczenie albo opóźniła właściwe leczenie, przyczyniając się do rozwoju choroby; leczenia, w tym wykonania zabiegu operacyjnego, zastosowania produktu leczniczego lub wyrobu medycznego. W przypadku wystąpienia którejś z powyżej opisanej sytuacji, pacjent ma prawo wystąpić z wnioskiem o ustalenie wystąpienia zdarzenia medycznego. Wniosek rozpatrywany jest przez specjalnie do tego powołane, zorganizowane są przy urzędach wojewódzkich wojewódzkie komisje do spraw orzekania o zdarzeniach medycznych. Składają się one z 16 członków, z których połowę stanowią osoby z wykształceniem medycznym, a połowę z wykształceniem prawniczym. Ustawa przewiduje szczegółowe wymogi odnośnie składu samej komisji, powołania i odwołania jej członków, regulaminu jej działania, czy też sposobu orzekania. Zadaniem komisji jest ustalenie, czy faktycznie doszło do zdarzenia medycznego, w wyniku którego pacjent doznał szkody.. W posiedzeniach komisji (za wyjątkiem narady oraz głosowania) może uczestniczyć pacjent, przedstawiciel kierownika szpitala, w którym doszło do zdarzenia medycznego oraz przedstawiciel ubezpieczyciela, z którym szpital zawarł umowę ubezpieczenia. W wyniku prowadzonego postępowania, komisja zobowiązana jest do wydania orzeczenia wraz z uzasadnieniem w przedmiocie zaistnienia zdarzenia medycznego lub jego braku. Zgodnie z intencją ustawodawcy, przedmiotowe orzeczenie powinno zostać wydane w ciągu 4 miesięcy od dnia złożenia Wniosku. Orzeczenia zapadają większością ¾ głosów w obecności całego składu komisji. Członek niezgadzający się ze zdaniem większości, ma możliwość zgłoszenia zdania odrębnego wraz z odpowiednim uzasadnieniem stanowiska. Ustawa nie przewiduje możliwości odwołania się od orzeczenia komisji, a jedynie wprowadza możliwość złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy, przysługującego odpowiednio pacjentowi, kierownikowi szpitala bądź ubezpieczycielowi.
W przypadku wydania przez komisję orzeczenia o wystąpieniu zdarzenia medycznego, ubezpieczyciel zobowiązany jest to przedstawienia pacjentowi odpowiedniej propozycji zawierającej proponowaną sumę odszkodowania i zadośćuczynienia. Ustawodawca zdecydował się na wprowadzenie konstrukcji zmierzającej do odpowiedniego zmotywowania ubezpieczyciela do przedstawienia propozycji rekompensaty szkody poprzez stwierdzenie, iż w sytuacji, gdy ubezpieczyciel nie przedstawi powyższej propozycji, będzie zobowiązany do wypłaty odszkodowania w wysokości wskazanej we wniosku. Pacjent ma prawo wyboru w zakresie przyjęcia lub też odmowy przyjęcia propozycji przedstawionej przez ubezpieczyciela, przy czym decydując się na przyjęcie oferty, pacjent zobowiązany jest do zrzeczenia się wszelkich roszczeń o odszkodowanie lub zadośćuczynienie w związku z uznanym przez komisję zdarzeniem medycznym w zakresie szkód, które ujawniły się do dnia złożenia wniosku.
Ustawodawca wprowadził limity w zakresie możliwych kwot przyznawanych w ramach rekompensaty za powstałe zdarzenie medyczne. Maksymalną kwotą przeznaczoną wspólnie na zadośćuczynienie oraz odszkodowanie w 12 miesięcznym okresie ubezpieczenia w odniesieniu do wszystkich zdarzeń medycznych jest 1 200 000 złotych, przy czym w odniesieniu do jednego pacjenta w przypadku zakażenia, uszkodzenia ciała lub rozstroju suma rekompensaty nie może przekroczyć 100.000 złotych, a w przypadku śmierci pacjenta 300 000 złotych.
Ustawa przewiduje również możliwość wycofania wniosku przez pacjenta, co może nastąpić do dnia wydania orzeczenia w wyniku złożenia wniosku o ponowne rozpatrzenie sprawy.
Nowelizacja wprowadza także uregulowania w przedmiocie ponoszenia kosztów postępowania przed komisją. W przypadku orzeczenia o zaistnieniu zdarzenia medycznego, koszty ponosi szpital, w przypadku ustalenia braku zdarzenia medycznego, kosztami obciążany jest pacjent, zaś w sytuacji, gdy ubezpieczyciel mimo ustalenia istnienia szkody nie przedstawi propozycji zawierającej proponowaną kwotę rekompensaty, on sam zobowiązany będzie do pokrycia kosztów postępowania.
Istotnym novum związanym z wprowadzeniem przez ustawę nowej formy dochodzenia roszczeń w zakresie zdarzeń medycznych jest wprowadzenie obowiązkowego ubezpieczenia dla szpitali. Ubezpieczenie to z założenia ma funkcjonować obok ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej i ma stanowić zabezpieczenie dla szpitala na wypadek zaistnienia zdarzenia medycznego. Wykupienie powyższego ubezpieczenia jest obowiązkowe, jednakże ustawa nie wprowadza sankcji za niedopełnienie przez szpital tego obowiązku. Ustawa stanowi jedynie, iż szpital, który nie ubezpieczył się z tytułu zdarzeń medycznych , będzie zobowiązany pokryć orzeczoną kwotę odszkodowania.
Analizując zagadnienie możliwości dochodzenia roszczeń przez pacjenta na drodze administracyjnej, należy wskazać, iż taka formuła stanowi alternatywę dla dochodzenia roszczeń w tradycyjny sposób tj. na drodze sądowej. Jak wynika z uzasadnienia ustawy, intencją ustawodawcy było odciążenie sądów oraz przyśpieszenie terminu, w którym poszkodowany pacjent otrzyma rekompensatę za doznaną krzywdę. Zgodnie bowiem z ustawą, komisja będzie mieć 4 miesiące na rozpatrzenie wniosku. Należy jednak wskazać, iż ustawodawca wprowadzając administracyjną drogę roszczeń nieco inaczej unormował procedurę odwoławczą od wydanego orzeczenia. Otóż, podmiotom zainteresowanym nie będzie przysługiwać odwołanie, a jedynie wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy lub też skarga o stwierdzenie niezgodności z prawem orzeczenia komisji, przy czym przedmiotem skargi będzie mogło być jedynie naruszenie przepisów dotyczących postępowania przed komisją. Istotną kwestią jest również możliwość rezygnacji pacjenta z zaproponowanej wysokości rekompensaty, co z kolei będzie otwierało drogę pacjentowi do dochodzenia swoich roszczeń na drodze sądowej. Należy zatem wskazać, iż ustawa pozostawia pacjentowi prawo wyboru w postaci możliwości skorzystania z drogi sądowej, bez ograniczenia, co do wysokości przyznania ewentualnego odszkodowania/zadośćuczynienia, gdzie sprawę rozstrzygać będzie sąd, czy też możliwość skorzystania z drogi administracyjnej, z ustawowo wskazanym limitem czasu postępowania, z ograniczeniem do co sumy rekompensaty, gdzie orzekać będą prawnicy oraz lekarze, a nie sąd. Podkreślenia wymaga przy tym, że pacjent nie musi zgodzić się na zaproponowaną przez ubezpieczyciela kwotę odszkodowania. Wówczas też, gdy kwota ubezpieczenia okaże się niesatysfakcjonująca, pacjent będzie miał możliwość wstąpienia na drogę sądową i dochodzenia tam swoich roszczeń. Niewykluczone jest zatem, że nawet jeśli pacjent zdecyduje się początkowo skorzystać z drogi administracyjnej, to i tak w konsekwencji, nie uzyskując satysfakcjonującego go orzeczenia, co do kwoty odszkodowania lub, co do samej treści orzeczenia, gdy będzie ono odmowne, i tak ostatecznie sprawa znajdzie swój finał w sądzie, co z punktu widzenia prawa każdego obywatela do wymiary sprawiedliwości, wydaje się być bardziej uzasadnione.
Weronika Karnowska
Prawnik
MDDP Sobońska Olkiewicz i Wspólnicy Kancelaria Adwokatów i Radców Prawnych
