Zgodnie z projektem rozporządzenia ministra zdrowia farmaceuci będą mieli możliwość przeprowadzania szczepień ochronnych przeciw grypie u osób dorosłych, po ukończeniu kursu kwalifikacyjnego.

Projekt wprowadza i określa kwalifikacje dla farmaceutów do przeprowadzania takich szczepień.

Zmiana zawarta w projekcie rozporządzenia jest powiązania z wejściem w życie rozporządzenia ministra zdrowia z 18 sierpnia 2022 roku w sprawie kursów kwalifikacyjnych dla farmaceutów, które obejmują między innymi tematy dotyczące przeprowadzania badania kwalifikacyjnego i wykonania szczepienia przeciw Covid-19 oraz szczepień, do których farmaceuta jest uprawniony na podstawie ustawy o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi.

Projekt rozporządzenia ministra zdrowia zmieniającego rozporządzenie w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji 6 lutego 2023 roku.

Uwagi do projektu można przekazywać w ciągu trzech dni.

Link do projektu>>>

3 grudnia 2022 roku wejdzie w życie rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie podstawowych warunków prowadzenia apteki. Reguluje ono między innymi warunki przechowywania produktów leczniczych.

Określono w nim wymagania dotyczące wyposażenia pomieszczeń i rodzajów urządzeń służących do przechowywania produktów leczniczych, surowców farmaceutycznych i wyrobów medycznych zapewniających całodobowe monitorowanie temperatury i wilgotności. Ma to zapewnić kontrolę nad jakością tych produktów, surowców i wyrobów medycznych w całym łańcuchu dystrybucyjnym, którego apteka jest ogniwem końcowym.

Przepisy dotyczą także przechowywania substancji bardzo silnie działających oraz produktów leczniczych zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe. Dostęp do takich produktów jest ograniczony wyłącznie do farmaceutów. Doprecyzowano także określenie substancji bardzo silnie działających.

Pracodawcy Medycyny Prywatnej interweniują w sprawie standardów anestezjologicznych

Wprowadzono także regulacje, związane z okresowymi przeglądami, konserwacją i w razie konieczności kalibracją urządzeń używanych do sporządzania leków recepturowych, leków aptecznych i produktów leczniczych homeopatycznych, a także minimalną częstotliwość ich wykonywania.

Określono wymagania dotyczące prowadzonej przez apteki dokumentacji dotyczącej kupowanych, sprzedawanych, sporządzanych, wstrzymywanych i wycofywanych z obrotu produktów leczniczych lub wyrobów medycznych. Ewidencja taka może być prowadzona w wersji elektronicznej.

Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie podstawowych warunków prowadzania apteki zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw RP 18 listopada 2022.

Link do rozporządzenia>>>

Zgodnie z rozporządzeniem ministra zdrowia farmaceuta, który chce wykonywać zawód na terytorium Polski, musi posiadać znajomość języka polskiego w mowie i piśmie na odpowiednim poziomie. Dokument określa zakres tej znajomości oraz sposób przeprowadzania potwierdzającego ją egzaminu.

Egzamin przeprowadza się na pisemny wniosek składany do Naczelnej Rady Aptekarskiej. Składa się z dwóch części pisemnych i dwóch części ustnych.

Diagnostyka otworzyła najnowocześniejsze laboratorium w Europie środkowo-wschodniej

Opłata za egzamin wynosi 30 procent przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia w sektorze przedsiębiorstw za poprzedni rok, ogłaszanego przez GUS, a w przypadku ponownego przystąpienia do niego – jedną czwartą tej wartości.

Rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie potwierdzania znajomości języka polskiego koniecznej do wykonywania zawodu farmaceuty na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw RP 4 kwietnia 2022 (poz. 734).

Wejdzie w życie 19 kwietnia 2022.

Link do rozporządzenia

27 stycznia 2022 wejdzie w życie rozporządzenie ministra zdrowia w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutów. Wykonywanie tych badań odbywa się w warunkach przewidzianych do sprawowania opieki farmaceutycznej.

Wykaz zawarty w załączniku do rozporządzenia zawiera sześć grup badań, wśród których jest test antygenowy w kierunku Sars-CoV-2, a także szybki test wykrywania grypy, stężenia białka C-reaktywnego, antygenu Streptococcus z grupy A, Helicobacter –test z krwi.

Farmaceuci będą mogli także wykonywać test stężenia glukozy we krwi oraz kontrolę panelu lipidowego, obejmującego poziom cholesterolu, frakcji HDL i LDL oraz trójglicerydów.

Czytaj także: Testy antygenowe, wygenerowane przez pacjenta, także w prywatnych laboratoriach>>>

Będą też mogli wykonywać badanie podstawowych parametrów życiowych, czyli ciśnienia krwi, tętna, pulsu oraz saturacji krwi oraz pomiar masy ciała, wzrostu i obwodu w pasie, a także obliczanie wskaźnika BMI (Body Mass Index) oraz stosunku obwodu talii do obwodu bioder (WHR – Waist-Hip Ratio).

Pierwotnie zakres tych badań miał być większy. Jednak po interwencji Krajowej Izby Diagnostów Laboratoryjnych zostały z niej usunięte między innymi takie badania jak test RT-PCR w kierunku Sars-CoV-2, badania krzepliwości krwi (czas protrombinowy, współczynnik INR, czas krzepnięcia), testy płytkowe immunochromatograficzne do jakościowego wykrywania narkotyków, dopalaczy lub ich metabolitów w moczu oraz podstawowe badanie moczu (testy paskowe).

Rozporządzenie ministra zdrowia z 21 stycznia 2022 roku w sprawie wykazu badań diagnostycznych, które mogą być wykonywane przez farmaceutę zostało opublikowane w Dzienniku Ustaw RP 24 stycznia 2022 (poz. 153).

Do konsultacji skierowany został projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie programu pilotażowego dotyczącego przeglądów lekowych, które będą w gestii farmaceutów. Pilotaż będzie stanowić pierwszy krok w kierunku wprowadzania również innych elementów kompleksowej opieki farmaceutycznej nad pacjentami.

Projektowane rozwiązania w dużej mierze opierają się na wzorcach brytyjskich, ale konieczna będzie weryfikacja ich działania w polskich realiach, a przede wszystkim sprawdzenie, czy przeglądy lekowe (a tym samym opieka farmaceutyczna jako taka), może przynosić wymierne efekty.

Pilotaż zostanie przeprowadzony na niewielką skalę i w stosunkowo niedługim czasie, tak, aby realnie wykonywana opieka farmaceutyczna w postaci przeglądów lekowych mogła zostać wprowadzona w ciągu najbliższych 2-3 lat. W pilotażu ma uczestniczyć maksymalnie 75 farmaceutów dokonujących przeglądów lekowych u maksymalnie 1000 pacjentów.

Pilotaż będzie dotyczył przede wszystkim pacjentów w grupie wiekowej powyżej 60. roku życia, stosujących równocześnie powyżej 10 leków, w tym przyjmujących głównie leki kardiologiczne.

Program pilotażowy będzie realizowany w trzech etapach, na które składać się będą: etap organizacji, etap realizacji oraz etap ewaluacji.

Czytaj także: Weszły w życie przepisy dotyczące szczepień w aptekach >>>

Realizatorzy programu pilotażowego zostaną wyłonieni w ramach postępowania przeprowadzanego przez podmiot leczniczy prowadzony przez Uniwersytet Medyczny im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu. W pilotażu wezmą udział apteki ze wszystkich województw, zarówno z terenów miejskich, jak i wiejskich.

Pilotaż będzie mogła realizować dowolna apteka ogólnodostępna (nie przewiduje się możliwości aplikowania przez podmioty prowadzące punkty apteczne) posiadająca minimalne zaplecze lokalowe (przede wszystkim możliwość wydzielenia w izbie ekspedycyjnej apteki przestrzeni zapewniającej minimum dyskrecji w rozmowie z farmaceutą) o ile nie posiada innego pomieszczenia, które może być wykorzystane do tego celu, oraz w której zatrudniony jest farmaceuta posiadający merytoryczne przygotowanie do świadczenia opieki farmaceutycznej.

Projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie pilotażu przeglądów lekowych został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji 17 sierpnia 2021 roku.

Uwagi do projektu można przekazywać w ciągu 14-tu dni.

Link do projektu>>>

Pracodawcy RP, Pracodawcy Medycyny Prywatnej i Ogólnopolskie Stowarzyszenie Szpitali Prywatnych uważają, że potrzebna jest jak najszybsza nowelizacja ustawy Prawo farmaceutyczne, aby w działach farmacji szpitalnej zatrudnienie i wymagany wymiar etatu pracy farmaceuty nie były ściśle określone w przepisach, a wynikały z rzeczywistych potrzeb danej jednostki.

Pismo w tej sprawie zostało wysłane do ministra zdrowia.
„Zgodnie z przepisami dział farmacji szpitalnej tworzony jest w mniejszych jednostkach udzielających świadczeń w zakresie leczenie szpitalne (na przykład monoprofilowych, realizujących leczenie szpitalne jednego dnia lub działających tylko w określone dni zabiegowe). Dlatego też zastanawiającym jest określenie w przypadku takich podmiotów wyższych norm liczby etatów aniżeli w stosunku do aptek szpitalnych (1 równoważnik etatu farmaceuty na 50 łóżek w dziale farmacji, w stosunku do 1 równoważnika etatu farmaceuty na 100 łóżek w aptece szpitalnej). Oznacza to, że nowe przepisy nakazują zatrudnienie takiej samej liczby farmaceutów w szpitalu monoprofilowym posiadającym 51 łóżek, co w innej jednostce posiadającej 100 łóżek” – można przeczytać w piśmie.

Czytaj także: Farmaceuta kliniczny szpitala Medicover Konsultantem Wojewódzkim na Mazowszu>>>

Organizacje wykazują, że „każdy podmiot leczniczy realizujący leczenie szpitalne (niezależnie od tego, czy udziela świadczeń na podstawie umowy z NFZ, czy nie) musi posiadać w swojej strukturze aptekę lub dział farmacji szpitalnej. Jednak w przypadku niewielkich podmiotów (na przykład monoprofilowych, realizujących leczenie jednego dnia lub działających tylko w określone dni zabiegowe) nowe normy zatrudnienia powodują konieczność znaczącego zwiększenia liczby zatrudnionych osób, co pociąga za sobą nieuzasadnione zwiększenie kosztów działalności. Ustawa bowiem wymaga zatrudnienia określonej liczby farmaceutów, niezależnie od rzeczywistego zapotrzebowania na ich pracę”.

Powszechnie wiadomo, że na rynku brakuje farmaceutów. Zdają sobie również sprawę z tego sami farmaceuci, co spowodowało, że znacząco wzrosły ich oczekiwania w zakresie stawki wynagrodzenia – w podmiotach, które wskazują na ten problem, koszty zatrudnienia farmaceutów wzrosły ponad pięciokrotnie.

W związku z tym w ocenie Pracodawców RP, Pracodawców Medycyny Prywatnej oraz Ogólnopolskiego Stowarzyszenia Szpitali Prywatnych, zasadna jest jak najszybsza nowelizacja przepisów w taki sposób, aby w zakresie działów farmacji szpitalnej wielkość zatrudnienia i wymagany wymiar etatu pracy farmaceuty nie były ściśle określone w ustawie, a wynikały z rzeczywistych potrzeb danej jednostki.

Cała treść pisma do ministra zdrowia w tej sprawie jest dostępna tutaj>>>

Od 16 kwietnia 2021, w wyniku wejścia w życie ustawy o zawodzie farmaceuty, liczba farmaceutów pracujących w szpitalnych aptekach i działach farmacji jest uzależniona od liczby łóżek i stanowisk dializacyjnych wykorzystywanych w szpitalu. 

Z przepisów ustawy wynika także, że farmaceuci mają obowiązek przedstawienia poświadczeń dotyczących podnoszenia kwalifikacji zawodowych. Zmiany są realizacją wniosków zgłoszonych przez NIK po kontroli działania aptek szpitalnych i działów farmacji szpitalnej. 

W 2017 roku poznańska Delegatura Najwyższej Izby Kontroli przeprowadziła kontrolę „Funkcjonowanie aptek szpitalnych oraz działów farmacji szpitalnej”, która wykazała, że gospodarowanie lekami w szpitalach oraz funkcjonowanie w nich aptek i działów farmacji nie zapewniało bezpiecznego procesu leczenia, a niektóre nieprawidłowości stanowiły wręcz zagrożenie dla zdrowia i życia pacjentów. 

W części placówek stwierdzono przypadki nieobecności farmaceutów w aptekach lub działach farmacji i realizowania usług farmaceutycznych przez osoby do tego nieuprawnione. Był to istotny czynnik, obniżający poziom bezpieczeństwa farmakoterapii szpitalnej.   

Czytaj także: Program pilotażowy: elektroniczne stetoskopy w POZ>>>

Aby wyeliminować to negatywne zjawisko, NIK wnioskowała o ustawowe ustalenie minimalnych norm zatrudnienia farmaceutów w aptekach szpitalnych i działach farmacji. W wyniku tego do ustawy z 10 grudnia 2020 roku o zawodzie farmaceuty dodano art. 87a, uzależniający wymagany poziom zatrudnienia farmaceutów w aptekach i działach farmacji od liczby wykorzystywanych w szpitalu łóżek i stanowisk dializacyjnych. 

Wynika z niego, że na każde rozpoczęte 100 łóżek lub stanowisk dializacyjnych zgłoszonych w rejestrze podmiotów leczniczych ma przypadać równoważnik co najmniej jednego etatu farmaceuty w aptece szpitalnej, natomiast w dziale farmacji szpitalnej – na każde rozpoczęte 50 łóżek lub stanowisk dializacyjnych. 

Ustalenia kontroli wykazały także, iż w większości skontrolowanych szpitali ich dyrektorzy nie pozyskiwali od farmaceutów zatrudnionych w aptekach i działach farmacji informacji o odbyciu przez nich wymaganych szkoleń. Kierownictwo podmiotów leczniczych nie miało zatem informacji, czy w szpitalach usługi farmaceutyczne świadczone były przez osoby spełniające odpowiednie wymagania dotyczące kwalifikacji i wiedzy zawodowej. Główną przyczyną tego stanu rzeczy był brak odpowiedniej regulacji w obowiązujących przepisach, dlatego wprowadzony został zapis w formie art. 78 ust. 3 ustawy o zawodzie farmaceuty, zgodnie z którym farmaceuci zostali zobowiązani do niezwłocznego przedstawienia pracodawcy, dokumentu poświadczającego udział w formach podnoszenia kwalifikacji zawodowych. 

Ustawa o zawodzie farmaceuty wprowadziła także świadczenie pod nazwą opieka farmaceutyczna, w ramach którego farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym, będzie czuwać nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii. 

Czytaj na ten temat: Ustawa o zawodzie farmaceuty wprowadza opiekę farmaceutyczną>>>

Zgodnie z ustawą farmaceuta ma także uprawnienia do wykonywania badań diagnostycznych i wystawiania recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego. 

Ustawa z 10 grudnia 2020 roku o zawodzie farmaceuty została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP 15 stycznia 2021 roku (poz. 97). 

Do konsultacji skierowany został projekt rozporządzenia ministra zdrowia w sprawie Farmaceutycznego Egzaminu Weryfikacyjnego (FEW), który został wprowadzony ustawą o zawodzie farmaceuty z 10 grudnia 2020 roku.

Ustawa wejdzie w życie 16 kwietnia 2021 roku. Złożenie egzaminu FEW jest jednym z warunków uzyskania kwalifikacji do wykonywania zawodu farmaceuty.

Projekt rozporządzenia określa zasady powoływania komisji egzaminacyjnej, przeprowadzającej FEW, a także prawa i obowiązki zespołów egzaminacyjnych oraz osób przystępujących do FEW.

Wartość opłaty egzaminacyjnej została ustalona na poziomie 650 zł, wysokość wynagrodzenia przewodniczącego zespołu egzaminacyjnego – na 500 zł za posiedzenie, natomiast członka zespołu egzaminacyjnego – na 300 zł za posiedzenie.

Czytaj także: „Pracodawcy przeciw Covid-19” – program w celu zwalczania skutków epidemii>>>

W załącznikach do rozporządzenia zamieszczono wzory oświadczenia członka zespołu egzaminacyjnego o jego bezstronności oraz świadectwa złożenia FEW. W tym ostatnim  przypadku podkreślono, iż świadectwo nie potwierdza kwalifikacji do wykonywania zawodu farmaceuty.

Uwagi do projektu można przekazywać w ciągu 14-tu dni od jego otrzymania.

Link do projektu>>>

16 kwietnia 2021 roku wejdzie w życie Ustawa o zawodzie farmaceuty, która zwiększa rolę przedstawicieli tej grupy zawodowej w systemie opieki zdrowotnej, wprowadzając świadczenie pod nazwą opieka farmaceutyczna.

W ramach tego świadczenia farmaceuta, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym leczenie pacjenta, a w razie potrzeby z przedstawicielami innych zawodów medycznych, będzie czuwać nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii.

Będzie to obejmować prowadzenie konsultacji farmaceutycznych – w celu zapewnienia bezpieczeństwa pacjenta w związku ze stosowaniem produktów leczniczych, wyrobów medycznych lub środków spożywczych specjalnego przeznaczenia żywieniowego, wykonywanie przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, w celu wykrywania i rozwiązywania problemów lekowych oraz zapewnienia bezpieczeństwa w procesie farmakoterapii, a także opracowywanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej, co ma określać cele terapeutyczne możliwe do osiągnięcia przez pacjenta oraz wskazanie sposobów rozwiązywania problemów lekowych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zdrowotnej, promocji zdrowia i zdrowego trybu życia oraz profilaktyki zdrowotnej.

Czytaj także: Przed nami rok pełen wyzwań>>>

Farmaceuta będzie miał także uprawnienia do wykonywania badań diagnostycznych, które zostaną określone w rozporządzeniach wydanych na bazie ustawy. Będzie mógł także wystawiać recepty w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.

Ustawa określa także zasady uzyskiwania prawa wykonywania zawodu farmaceuty oraz rozwoju zawodowego farmaceutów. Mówi o tym, że, że farmaceuta ma prawo i obowiązek ustawicznego rozwoju zawodowego przez aktualizację wiedzy i umiejętności zawodowych, za pomocą szkoleń specjalizacyjnych, studiów podyplomowych oraz kursów kwalifikacyjnych.

Ustawa z 10 grudnia 2020 roku o zawodzie farmaceuty została opublikowana w Dzienniku Ustaw RP 15 stycznia 2021 roku (poz. 97).

Wejdzie w życie po 3-ech miesiącach od ogłoszenia, czyli 16 kwietnia 2021 roku, oprócz przepisu dotyczącego wystawiania recepty kontynuowanej, który wejdzie w życie 12 miesięcy od ogłoszenia, czyli 16 stycznia 2022 roku.

Dynamika postępu w zakresie wykorzystania usług cyfrowych w systemie opieki zdrowotnej, powinna zostać podtrzymana, ale jednocześnie wysiłki należałoby rozszerzyć również na nowe obszary, takie jak opieka farmaceutyczna – wynika z raportu Warsaw Enterprise Institute na temat cyfrowych usług publicznych.

Przepisy odnoszące się do opieki farmaceutycznej zawiera rządowy projekt ustawy o zawodzie farmaceuty, procedowany w tej chwili przez sejm. Zgodnie z nim opieka farmaceutyczna to świadczenie zdrowotne udzielane przez farmaceutę, w ramach którego, współpracując z pacjentem i lekarzem prowadzącym, czuwa on nad prawidłowym przebiegiem indywidualnej farmakoterapii, poprzez powadzenie konsultacji farmaceutycznych, wykonywanie przeglądów lekowych wraz z oceną farmakoterapii, opracowanie indywidualnego planu opieki farmaceutycznej, wykonywanie określonych badań diagnostycznych czy wystawianie recept w ramach kontynuacji zlecenia lekarskiego.

Gdy ustawa wejdzie w życie, rola farmaceutów zmieni się, nie będą oni już wyłącznie osobami odpowiedzialnymi za realizację recept i ewentualnie przygotowywanie leków recepturowych, lecz staną się uczestnikami procesu leczenia i będą odpowiedzialni za realizowanie szeregu usług składających się na opiekę nad pacjentem.

Aby w pełni wykorzystać potencjał tkwiący w opiece farmaceutycznej, należy skutecznie umieścić ją w ekosystemie rozwiązań dla e-zdrowia i wyposażyć w narzędzia cyfrowe, tak by możliwe było świadczenie dla pacjentów (klientów aptek) usług najwyższej jakości – postulują autorzy raportu.

Rozwiązania takie wdrożyły z powodzeniem inne kraje. Na przykład w Szwecji wśród usług cyfrowych wykorzystywanych przez farmaceutów wymienić można między innymi e-recepty, elektroniczne umawianie wizyt, system EES wyposażający farmaceutów w dostęp do pełnego obrazu leków zażywanych przez pacjenta i automatycznie wskazujący możliwe szkodliwe interakcje pomiędzy substancjami czy osobne moduły zapewniające pacjentowi dostęp do historycznego i obecnego statusu wydanych recept.

Czytaj także: Ostatnia prosta wdrażania e-zdrowia – co nas czeka>>>

Aby farmaceuci uzyskali takie uprawnienia, konieczna byłaby integracja aptek z systemem IKP – Internetowych Kont Pacjenta (pod warunkiem rozwoju ich funkcjonalności). Opieka farmaceutyczna będzie bowiem miała istotne znaczenie jedynie w warunkach synergii z działaniami lekarza prowadzącego pacjenta oraz przy pełnym dostępie do dokumentacji medycznej (systemowym wyzwaniem i pożądanym kierunkiem zmian jest jej pełna digitalizacja) istotnej z punktu widzenia planowania farmakoterapii i udzielania pacjentowi niezbędnych informacji oraz wskazówek.

Eksperci WEI postulują również wprowadzenie możliwości uzupełniania przez farmaceutów informacji o zdrowiu pacjenta dostępnych w IKP. Tym samym, jeśli systemy apteczne będą zintegrowane z IKP, farmaceuci będą mogli mieć wgląd w pełen obraz leków zażywanych przez pacjenta w chwili obecnej i w przeszłości, co pozwoli na skuteczną ocenę farmakoterapii.

Jeśli natomiast farmaceuci byliby wyposażeni w możliwość aktywnego tworzenia treści w systemie, dokumentacja medyczna pacjentów mogłaby być uzupełniana o dane zebrane przez farmaceutę czy o rekomendacje farmaceuty dotyczące terapii lekowej.

Autorzy raportu sugerują, że infrastruktura tworzona z udziałem państwa powinna stanowić podstawowy moduł, który następnie mógłby być rozbudowywany i uzupełniany przez podmioty prywatne.

Możliwe byłoby na przykład wdrożenie narzędzi automatycznie identyfikujących potencjalne negatywne interakcje pomiędzy zażywanymi lekami czy też wykorzystanie analityki historycznych danych na potrzeby zidentyfikowania wzorców w wystawianiu recept danemu pacjentowi.

Wykorzystanie narzędzi cyfrowych w opiece farmaceutycznej nie musi jednak ograniczać się wyłącznie do integracji z istniejącymi IKP, w tym zakresie można wykorzystać sztuczną inteligencję czy analitykę big data. Apteki odwiedzają dziennie 2 miliony ludzi, co daje potężne możliwości badania na przykład standardowej skuteczności określonych rodzajów farmakoterapii.

Czytaj także: Połowę problemów zdrowotnych będziemy mogli rozwiązywać w sposób zdalny>>>

Rocznie dochodzi do 230 milionów pomyłek związanych z nieprawidłowym przyjmowaniem leków – wprowadzenie mechanizmów analityki big data w czasie rzeczywistym może skutecznie je ograniczyć, czyli zapobiec wydaniu leku w nieodpowiedniej dawce czy negatywnie reagującego z inną, przyjmowaną przez pacjenta substancją.

Na rynku światowym pojawiają się już kompleksowe komercyjne modele zastosowania tego rodzaju technologii w opiece farmaceutycznej. Wydaje się jednak, że powinien być to kierunek co najmniej wspierany przez politykę państwa i zintegrowany z publicznymi usługami cyfrowymi. Miejsce dla opieki farmaceutycznej znajduje się również w szerszym ujęciu architektury e-zdrowia – choćby w zakresie telemonitoringu, w postaci nadzoru farmaceuty nad regularnym przyjmowaniem leków przez pacjenta z wykorzystaniem aplikacji mobilnej.

Źródło: Raport Warsaw Enterprise Institute

Rozszerzenie kompetencji farmaceutów o wykonywanie szczepień to szansa na ewolucję roli aptek w polskim systemie ochrony zdrowia. Jest to ważne szczególnie teraz, gdy epidemia COVID-19 pokazuje, jak poważne skutki niosą ze sobą choroby zakaźne – uważają eksperci Ogólnopolskiego Programu Zwalczania Grypy.

Według danych raportu „Opieka Farmaceutyczna. Szczepienia przeciw grypie w aptekach.” rozwiązanie, w którym farmaceuci wykonują niektóre szczepienia ochronne, stosowane jest w 13 krajach europejskich, między innymi w Wielkiej Brytanii, Norwegii, Grecji, Estonii i Portugalii.

Raport pokazuje pozytywny wpływ tego rozwiązania nie tylko na ogólny poziom odporności zbiorowej, lecz również na wszystkich uczestników systemu ochrony zdrowia, co bezpośrednio wpływa na większą wyszczepialność populacji, likwiduje przeszkody związane z dostępnością do szczepień oraz promuje profilaktykę zdrowotną.

– Obecnie ścieżka pacjenta od kwalifikacji do wykonania szczepienia jest bardzo czasochłonna. Pacjent musi odbyć wizytę kwalifikującą do szczepienia, uzyskać receptę od lekarza pierwszego kontaktu, a następnie zrealizować ją w aptece i ponownie umówić się na wizytę, by szczepienie wykonał lekarz lub pielęgniarka. Często pacjenci po wykupieniu recepty rezygnują z iniekcji. Wprowadzenie szczepień w aptekach znacznie skróciłoby ten czas – podkreśla dr n. farm Piotr Merks, przewodniczący Związków Zawodowych Pracowników Farmacji.

Przy przyjęciu odpowiedniego modelu opieki farmaceutycznej, w której farmaceuta będzie mógł kwalifikować i wykonywać szczepienia w aptece, ścieżka pacjenta skróci się do realizacji szczepień tylko i wyłącznie w aptece. Farmaceuta po zdobyciu odpowiedniej wiedzy będzie mógł zakwalifikować danego pacjenta, przepisać receptę i zaszczepić, a to wszystko obywa się w jednym miejscu i czasie – w aptece.

Czytaj także: Telemedycyna rewolucjonizuje tradycyjne modele opieki zdrowotnej>>>

– Jako Koalicja na rzecz szczepień w aptece postulujemy, aby rozszerzyć kompetencje farmaceutów o możliwość wykonywania szczepień, co jest zgodne z rządowym dokumentem Polityki Lekowej Państwa na lata 2018-2022. Wedle danych w opracowanym przez koalicję raporcie zmiany te byłyby kluczowe dla lepszego kontrolowania chorób zakaźnych w przyszłości. Naczelna Izba Aptekarska postrzega to jako szansę na zaangażowanie farmaceutów w proces poprawy poziomu wyszczepialności i wykorzystanie ogromnego potencjału naszej grupy zawodowej wzorem wielu państw Europy Zachodniej – komentuje mgr farm. Michał Bylniak, wiceprezes Naczelnej Rady Aptekarskiej.

Podstawowym krokiem niezbędnym do rozpoczęcia szczepień w aptekach jest prawne upoważnienie farmaceutów do wykonywania tych świadczeń. Farmaceuci, tak jak lekarze i pielęgniarki, muszą nabyć odpowiednie kwalifikacje na przykład w programach szkoleniowych, które obejmują podawanie szczepionek, udzielanie pierwszej pomocy i postępowanie w przypadku wystąpienia wstrząsu anafilaktycznego. Wprowadzenie takich uprawnień byłoby wykorzystaniem potencjału prawie 30 tysięcy farmaceutów pracujących w Polsce.

Tak jak w przypadku innych zawodów medycznych, niezbędne jest ustalenie przez właściwe podmioty odpowiednich kursów i szkoleń dedykowanych farmaceutom, które umożliwią uzyskanie uprawnień do wykonywania szczepień. W tym celu konieczne jest stworzenie odpowiednich ram prawnych, które pozwolą przygotować się placówkom kształcącym na odpowiednie szkolenie farmaceutów chcących wykonywać szczepienia.

Apteki musiałyby też zostać odpowiednio przygotowane do tego celu pod względem sanitarnym, organizacyjnym, logistycznym i posiadać wyszkolony personel do immunizacji. Jest to proces i na pewno apteki muszą mieć czas, aby obwiednio się do tego przygotować, warto to jednak umożliwić przez odpowiednie zmiany w prawie – podkreślają eksperci Programu.

Rada Ministrów przyjęła projekt ustawy o zawodzie farmaceuty, zgodnie z którym przedstawiciele tego zawodu będą mogli brać znaczący udział w działaniach związanych z profilaktyką, promocją zdrowia i farmakoterapią.

Ma to ułatwić pacjentom dostęp do wiedzy o farmakoterapii i ograniczyć przyjmowanie przez nich produktów lub suplementów, które nie są niezbędne w procesie leczenia.

Farmaceuci będą mogli także prowadzić przeglądy lekowe, których celem będzie wykrywanie ewentualnych niepożądanych interakcji między przyjmowanymi produktami leczniczymi lub między produktami leczniczymi a innymi produktami (np. suplementami diety).

Farmaceuci będą mogli opracowywać indywidualne plany opieki farmaceutycznej, tak aby usystematyzować i racjonalizować proces opieki farmaceutycznej – zarówno co do przyjmowanych produktów leczniczych, jak również w zakresie rozwiązań alternatywnych, ze szczególnym uwzględnieniem edukacji zdrowotnej, profilaktyki i promocji zdrowego trybu życia.

Będą mogli wykonywać także proste badania diagnostyczne, które są związane z farmakoterapią, co ma zwiększyć dostępność pacjentów do powszechnych badań diagnostycznych, które nie wymagają wykonywania w jednostce prowadzącej działalność leczniczą.

Według projektu ustawy w zakresie merytorycznego świadczenia opieki farmaceutycznej farmaceuta będzie niezależny od właściciela apteki.

Czytaj także: W prywatnych podmiotach funkcjonują wirtualne przychodnie>>>

Natomiast farmaceuci zatrudnieni w szpitalach będą mogli między innymi brać udział w pracach komitetu terapeutycznego, uczestniczyć w badaniach klinicznych, nadzorować gospodarkę produktami leczniczymi, czy zarządzać lekami i wyrobami medycznymi na oddziałach.  Będzie się to odbywało w porozumieniu z lekarzem prowadzącym terapię pacjenta.

Projekt proponuje także nową formę kształcenia podyplomowego, będą nią kursy kwalifikacyjne, które pozwolą na uzyskanie przez farmaceutę dodatkowych kwalifikacji i umiejętności niezbędnych do wykonywania zadań zawodowych.

Wprowadzono przepis umożliwiający farmaceucie – legitymującemu się dorobkiem naukowym lub zawodowym w danej dziedzinie farmacji – uznanie tego dorobku za równoważny ze zrealizowaniem programu specjalizacji.

Konsultacja farmaceutyczna – to nowa bezpłatna usługa zaoferowane przez Radomskie Centrum Onkologii dla pacjentów placówki.  Centrum jako pierwszy szpital onkologiczny wprowadziło w 2019 roku możliwość indywidualnego spotkania z farmaceutą na terenie szpitala.

Konsultacje te mają na celu pomóc pacjentom prawidłowo stosować leki zapisywane przez lekarzy. Dzięki tej usłudze pacjenci mogą dowiedzieć się między innymi, jakie objawy niepożądane mogą wywoływać leki, a także z jakimi substancjami ich nie łączyć.

System konsultacji farmaceutycznych od ponad 20 lat funkcjonuje w Kanadzie i zaczyna być wdrażany również w Polsce. Apteka przy Radomskim Centrum Onkologii jest pierwszą apteką szpitalną w Polsce, która wprowadziła taką usługę dla swoich pacjentów.

Miesięcznie apteka w Centrum przygotowuje ponad 3 tysiące preparatów przeznaczonych do leczenia chorób nowotworowych. Pracuje tutaj 4 magistrów farmacji i 6 techników.

W pracowni znajduje się komora Bernera przeznaczona do przygotowywania leków cytostatycznych w warunkach jałowych.

Czytaj także: Akwizycje, rozwój oferty i nowe technologie – rok 2019 na prywatnym rynku medycznym>>>

Radomskie Centrum Onkologii zostało otwarto w roku 2016, mieści się przy ulicy Uniwersyteckiej 6A. Leczone są tutaj między innymi nowotwory piersi, przewodu pokarmowego, głowy i szyi, układu moczowego i prostaty, narządów rodnych, nowotwory płuc oraz nowotwory mózgu.

Obecnie placówka dysponuje bazą 150 łóżek, posiada dwie sale operacyjne i bazę diagnostyczną w postaci: PET/CT (TK 64 rzędowy), USG, RTG, mammografii, aparatu do biopsji stereotaktycznej piersi, jak również endoskopii przewodu pokarmowego i dróg oddechowych.

Docelowo ośrodek będzie dysponował również 40 łóżkami znajdującymi się w położonym na terenie szpitala hostelu.

Radomskie Centrum Onkologii zostało połączone z Centrum Gamma Knife w Warszawie, w którym do tej pory leczono ponad 7 tysięcy pacjentów.

Ustawa o zawodzie farmaceuty, której projekt został przekazany do konsultacji, ma kompleksowo regulować, w ramach jednego aktu prawnego, zasady wykonywania tego zawodu. Opieka farmaceutyczna została w nim nazwana świadczeniem zdrowotnym.

Obecnie obowiązujące przepisy dotyczące zasad uzyskiwaniu prawa wykonywania zawodu, pragmatyki zawodu oraz kształcenia przed- i podyplomowego farmaceutów są uregulowane w dwóch ustawach – ustawie z 19 kwietnia 1991 roku o izbach aptekarskich (Dz. U. z 2016 r. poz. 1496, z późn. zm.) oraz ustawie z 6 września 2001 roku – Prawo farmaceutyczne (Dz. U. z 2019 r. poz. 499, z późn. zm.).

W projekcie ustawy przekazanym do konsultacji regulacje określające zasady wykonywania zawodu farmaceuty zostały usystematyzowane, uaktualnione i dostosowane do obecnej sytuacji faktycznej oraz prawnej a także uzupełnione o założenia programu – „Polityka lekowa państwa 2018-2020”, ze szczególnym uwzględnieniem wprowadzenia opieki farmaceutycznej, czyli świadczenia zdrowotnego polegającego na sprawowaniu przez farmaceutę szczegółowego nadzoru nad przebiegiem indywidualnej farmakoterapii.

Projektowana ustawa stanowi realizację postulatu rządu dotyczącego wzmocnienia roli farmaceuty w polskim systemie ochrony zdrowia wyrażonego w dokumencie „Polityka lekowa państwa”, którego strategiczny charakter wyznacza priorytety działań rządu dotyczące gospodarowania lekami w latach 2018-2022. Dokument wskazuje, że niezbędne jest „rozszerzenie zakresu świadczeń udzielanych przez farmaceutów w taki sposób, aby mogli brać oni aktywny i znaczący udział w działaniach związanych z profilaktyką, promocją zdrowia i farmakoterapią” – czytamy  w uzasadnieniu do projektu ustawy.

Czytaj także: Postulujemy rozszerzenie uprawnień opiekunów medycznych>>>

Niektóre z zapisów projektu są powieleniem istniejących już regulacji, inne doprecyzowują dotychczasowe zapisy. Potrzeba doprecyzowania wynika z dotychczasowych doświadczeń praktyki a pojawienie się nowych uprawnień w katalogu czynności zawodowych farmaceuty wynika z wytycznych rozwoju farmaceuty, zawartych w dokumencie „Polityka lekowa państwa 2018-2022”.

W części wstępnej projektu ustawy zaproponowano definicję opieki farmaceutycznej, zmienioną względem aktualnie obowiązującej w art. 2a pkt 7 ustawy z 19 kwietnia 1991 roku o izbach aptekarskich.

W projekcie ustawy o zawodzie farmaceuty opieka farmaceutyczna została nazwana świadczeniem zdrowotnym , a nie (jak do tej pory) usługą farmaceutyczną.

Natomiast w art. 4 projektu zdefiniowano obszary aktywności zawodowej farmaceuty, który może świadczyć opiekę farmaceutyczną oraz może udzielać usługi farmaceutyczne charakterystyczne dla pracy w aptece ogólnodostępnej oraz szpitalnej, a także w zakresie farmacji klinicznej.

W zapisach ustawy zawarto między innymi definicję wywiadu farmaceutycznego, czyli działania farmaceuty polegającego na uzyskaniu informacji od pacjenta niezbędnych do wyboru właściwego leku bez recepty, udzielenia prawidłowej porady w zakresie stosowania leków bez recepty i na receptę, lub rekomendacji konsultacji lekarskiej.

Projektowany art. 37 ustawy przewiduje natomiast uprawnienie farmaceuty wykonującego zawód w podmiocie wykonującym działalność leczniczą do wglądu do dokumentacji medycznej.

Zmiany te są uzasadnione tym, że w obecnym stanie prawnym farmaceuci wykonujący zawód w aptece funkcjonują w formalnoprawnej izolacji od podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych. Projektowana ustawa o zawodzie farmaceuty dąży do zmiany tej sytuacji w celu skoordynowania usług sprawowanych przez farmaceutów z systemem świadczeń opieki zdrowotnej.

Projekt ustawy o zawodzie farmaceuty wraz z obszernym (63-stronicowym uzasadnieniem) został opublikowany na stronie Rządowego Centrum Legislacji 17 lipca 2019 roku.

Uwagi do projektu można przekazywać w ciągu 21 dni.

Przedstawiony przez resort zdrowia projekt ustawy o zawodzie farmaceuty ma fundamentalne znaczenie dla prawie wszystkich podmiotów uczestniczących w obrocie lekami. Pracodawcy RP uważają, że wymaga on jednak dopracowania.

Poza opieką farmaceutyczną, dokument wprowadza szereg kompetencji dla samorządu aptekarskiego kreując go na regulatora rynku, który przy tak zaproponowanych rozwiązaniach prawnych będzie miał realny wpływ na funkcjonowanie aptek, hurtowni farmaceutycznych oraz świadczeniodawców.

Według Pracodawców RP sama idea uregulowania zasad wykonywania zawodu farmaceuty w odrębnej ustawie jest słuszna, natomiast należy zwrócić uwagę na szereg niejasności i nieścisłości prowadzących do wniosku, że planowane nowe uprawnienia oraz zasady ich wykonywania nie zostały w pełni dopracowane.

Na temat projektu ustawy czytaj: Ustawa ureguluje kompleksowo zawód farmaceuty>>>

Zapisy ustawy dotyczące wprowadzenia nowych uprawnień kolidują z aktualnymi uprawnieniami przedstawicieli innych zawodów medycznych, dodatkowo zaproponowane przepisy nie precyzują sposobu rozkładu odpowiedzialności w procesie leczenia. Część zaproponowanych zapisów wprowadza także znaczne ograniczenia uprawnień o charakterze kierowniczym wśród pracodawców funkcjonujących na rynku farmaceutycznym. Przedsiębiorcy prowadzący apteki zostaną pozbawieni realnej możliwości zarządzania własnymi przedsiębiorstwami – podkreślają Pracodawcy RP.

Autorzy komentarza zawracają także uwagę, że wprowadzenie przepisów w ich aktualnym zaproponowanym kształcie może przyczynić się do dalszego skomplikowania już i tak bardzo skomplikowanego systemu ochrony zdrowia.

W konsekwencji tak szeroko zaprojektowanych przez resort zdrowia zmian, Pracodawcy RP sugerują, ze konieczne jest poddanie tego projektu dyskusji w ramach konferencji uzgodnieniowej. Potrzebna jest też rzetelna analiza oceny skutków wprowadzenia tej  regulacji dla pacjentów, farmaceutów oraz pozostałych uczestników rynku farmaceutycznego.