W Polsce brakuje placówek oferujących opiekę paliatywną i hospicyjną, szczególnie na obszarach wiejskich – stwierdza Rzecznik Praw Obywatelskich i apeluje o podjęcie działań systemowych i likwidację tych problemów.
Rzecznik w maju 2022 roku zorganizował wspólnie z Fundacją Hospicjum Proroka Eliasza konferencję, której efektem jest wystąpienie zawierające postulaty dotyczące stanu opieki paliatywnej na obszarach wiejskich. Skierowane zostało do resortów zdrowia oraz rodziny, pracy i polityki społecznej, a także do Narodowego Funduszu Zdrowia.
Przypomniano w nim, że obszary wiejskie stanowią 90 procent terytorium Polski i zamieszkuje na nich 40 procent obywateli. Populacja wsi szybko się starzeje, na wsiach jest także słabo rozwinięta infrastruktura, ograniczony dostęp do transportu publicznego, usług społecznych i opieki zdrowotnej, co negatywnie wpływa na jakość życia najstarszych mieszkańców i ich prawo do opieki i godnej starości.
Z badań wynika, że ponad 71 procent (ponad 2,4 mln) osób mieszkających na terenach wiejskich w wieku 60 lat i więcej nie używa internetu. Polska wieś szybko się starzeje, stąd wynika konieczność przejścia od opieki rodzinnej do instytucjonalnej. Jednak ta druga jest przeciążona i pojawiają się problemy z jej dostępnością i jakością, co w szczególności jest widoczne na terenach wiejskich.
W opiece senioralnej występują takie problemy jak niedofinansowanie, braki kadrowe, czy niedostateczne powiązanie opieki medycznej i społecznej. Problemem są zasady funkcjonowania pielęgniarskiej opieki długoterminowej domowej (PODD), czyli nad obłożnie i przewlekle chorym przebywającym w domu. W praktyce, nie każdy przewlekle chory przebywający w domu może otrzymać taką opiekę – lekarze POZ często nie wiedzą, co to jest PODD, jakie są kryteria kwalifikacji i gdzie w swoim rejonie szukać takiej usługi. Występują również problemy z długim czasem oczekiwania na przyjęcie do PODD.
Źródłem wykluczenia chorych i ich rodzin są również choroby demencyjne. W aspekcie społecznym ta grupa osób jest często pomijana, a liczba osób chorych na demencję jest niedoszacowana. Również rodziny nie są przygotowane do życia z osobami chorującymi na choroby demencyjne.
Kolejna kampania Fundacji Hospicjum Onkologiczne św. Krzysztofa
RPO przedstawił opracowany przez Fundację Hospicjum Proroka Eliasza nowy model działania hospicjum polegający między innymi na poprawie dostępności opieki dla osób przewlekle, nieuleczalnie chorych, umierających oraz ich opiekunów na terenach wiejskich, a także poprawie jakości życia osób chorych i ich umierania oraz zapewnieniu wsparcia wytchnieniowego dla opiekunów domowych.
Rzecznik wskazuje, że model ten można powielać i może on służyć innym, działającym na terenach wiejskich, jednostkom o podobnych potrzebach zdrowotnych. Podobnie jak innowacyjny projekt „Dać to, czego naprawdę potrzeba” polegający na stworzeniu sieci zasobów na obszarach wiejskich pomagających na wielu poziomach – od pomocy sąsiedzkiej i grup nieformalnych, po organizacje sektora publicznego i NGO.
Opieka paliatywna i hospicyjna jest świadczeniem gwarantowanym, jednak regulujące to rozporządzenie ministra zdrowia zawiera ograniczony wykaz chorób kwalifikujących do leczenia z tego zakresu.
Na apel Rzecznika Praw Obywatelskich odpowiedział przedstawiciel Ministerstwa Rodziny i Polityki Społecznej, który między innymi poinformował, że trwają obecnie prace nad wdrożeniem rozwiązań systemowych zmierzających w kierunku deinstytucjonalizacji usług społecznych w Polsce. 7 czerwca 2022 roku Rada Ministrów przyjęła uchwałę w sprawie przyjęcia polityki publicznej pod nazwą Strategia rozwoju usług społecznych, polityka publiczna do roku 2030 (z perspektywą do 2035 roku).
Fundacja Hospicjum Onkologiczne zmodernizowała siedzibę
Strategia zakłada kierunki działań wspierających rozwój usług społecznych realizowanych w środowisku zamieszkania oraz wsparcie rodzin sprawujących opiekę nad osobami wymagającymi pomocy w codziennym funkcjonowaniu.
Waldemar Kraska, sekretarz stanu w Ministerstwie Zdrowia, odpowiadając na apel RPO, wskazał między innymi na plany dotyczące adaptacji programów profilaktycznych do potrzeb obszarów wiejskich oraz na politykę publiczną „Zdrowa Przyszłość”, która ma zapewnić dostęp do świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej. Obejmuje ona również strategię deinstytucjonalizacji opieki zdrowotnej nad osobami starszymi.
W ramach KPO (Krajowego Planu Odbudowy) opracowany kompleksowy przegląd możliwości tworzenia w szpitalach powiatowych ośrodków opieki długoterminowej oraz oddziałów geriatrycznych.
29 czerwca 2022 roku minister zdrowia zatwierdził Plan Taryfikacji na 2023 rok, który obejmuje również świadczenia opieki paliatywnej i hospicyjnej. W resorcie zdrowia trwają także obecnie prace zmierzające do powołania zespołu ds. przygotowania strategii długofalowej pozwalającej na rozwój opieki paliatywnej i hospicyjnej. W ramach prac zespołu zostaną poruszone kwestie związane z trudnościami w dostępie do świadczeń opieki paliatywnej i hospicyjnej, również w odniesieniu do osób zamieszkujących tereny wiejskie, oraz wypracowane propozycje rozwiązań w tym zakresie.
Gremium to może również stanowić forum do przedyskutowania możliwości skorzystania z doświadczeń wyniesionych z realizacji projektu pod nazwą „Dać to, czego naprawdę potrzeba” oraz do przeanalizowania możliwości wykorzystania nowego modelu hospicjum domowego na terenach wiejskich.
Cały raport RPO na temat opieki hospicyjnej i paliatywnej oraz odpowiedzi resortów – rodziny oraz zdrowia dostępne są na stronie – www.bip.brpo.gov.pl
