Najwyższa Izba Kontroli przyjrzała się realizacji Rządowego Programu na rzecz Aktywności Społecznej Osób Starszych (ASOS), realizowanego od 2012 roku przez Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej i stwierdziła, że nie osiągnął on zakładanego celu.
Celem tym miała być poprawa jakości i poziomu życia osób starszych dla godnego starzenia się poprzez aktywność społeczną. Jednak, jak się okazało, tylko jedna trzecia zbadanych projektów ukierunkowanych było na pobudzenie czynnej aktywności seniorów i osiągnięcie trwałych efektów, wymagających stałych i regularnych działań (szeroko rozumiany wolontariat, czy budowanie integracji wewnątrz- i międzypokoleniowej).
Krytycznie oceniono także nieprzeprowadzenie przez Ministra RPiPS rewizji programu, co ograniczyło możliwość dostosowania go do strategicznych celów polityki senioralnej, a także skuteczne zarządzanie i konieczną, wraz z upływem lat, jego modyfikację.
NIK stwierdziła, że najpowszechniejszą formą aktywności społecznej promowaną w ramach projektów była tzw. aktywność bierna.
Czytaj także: Finansowanie powiązane z efektywnością najważniejsze dla systemu ochrony zdrowia>>>
Zdaniem NIK niska skuteczność Programu wynikała z faktu, że jego założenia opracowano na podstawie częściowo nieaktualnych danych i nie poprzedzono ich bezpośrednimi badaniami potrzeb osób starszych, co utrudniło właściwe zaprojektowanie kierunków działań w priorytetach. Diagnozy organizacji pozarządowych nie zawierały rzetelnego rozpoznania zarówno liczby jak i sytuacji osób starszych, do których miały być kierowane działania.
Poza tym Program nie był wystarczająco spójny ze strategiami rozwojowymi kraju. W najmniejszym stopniu program ten był spójny ze Strategią Rozwoju Kraju, ze względu na to, że w dokumencie tym nie wskazano sposobów, jakimi cele powinny zostać osiągnięte. W największym stopniu był powiązany z Założeniami Długofalowej Polityki Senioralnej w Polsce na lata 2014-2020.
Z analiz NIK wynika, że realizowano podobne kierunki działań w różnych Priorytetach, na przykład kierunki działań związanych z wolontariatem realizowane były we wszystkich Priorytetach. Powodowało to, że oferenci mieli problemy ze złożeniem wniosku do właściwego Priorytetu, a eksperci z dokonaniem oceny oferty.
Popełniono także błędy w zarządzaniu. Polegały one na nieprzestrzeganiu procentowego podziału środków finansowych w poszczególnych Priorytetach, nieterminowym zawieraniu i rozliczaniu umów, braku możliwości porównania nakładów i efektów między poszczególnymi ofertami, a tym samym wyboru w konkursach najbardziej efektywnych projektów (o czym poniżej).
Czytaj: Sektor prywatny, inwestując własne środki w szpitale, obniża koszty świadczeń>>>
W realizowanych projektach uczestniczyło łącznie 849 tysiące osób starszych, a razem z osobami poniżej 60. roku życia – 881 tysięcy osób. Stanowiło to od 1 procenta (w roku 2015) do 3,9 procenta (w roku 2014) wszystkich seniorów.
Jak pokazują wyniki badania ankietowego przeprowadzonego przez NIK, najczęściej uczestnikami projektów były kobiety (73,5 procenta) i osoby mieszkające w miastach (69,5 procenta), a średnia wieku osób w nim uczestniczących wyniosła 67 lat.
W latach 2013-2017 w ramach dwóch Programów ASOS organizacje pozarządowe złożyły 11 342 oferty, w sumie dofinansowano 2064 z nich, czyli 18,2 procenta złożonych ofert.
Na program (dotacje dla organizacji pozarządowych) przeznaczono 173 mln zł.
Pod koniec 2018 roku liczba seniorów w Polsce (osób powyżej 60-tego roku życia) wyniosła 9,5 miliona. Ludność Polski w tym czasie liczyła 38,4 miliona osób.
Według szacunków do 2050 roku liczba ludności Polski zmniejszy się o 4,5 miliona, natomiast populacja osób w wieku 60 lat i więcej wzrośnie do 13,7 miliona i będzie stanowiła ponad 40 procent ogółu społeczeństwa.
Cały raport NIK na temat realizacji rządowych programu na rzecz aktywizacji osób starszych dostępny jest na stronie: www.nik.gov.pl